انواع هزینه در پروژه

هزینه یکی از اصلی‌ترین موارد مورد توجه در یک پروژه می‌باشد . در واقع، موفقیت یک پروژه در گرو تعریف و پیاده سازی مناسب و موثر سیستم مدیریت پروژه و مدیریت هزینه از قبل از شروع پروژه تا زمان اتمام آن در زمان مشخص شده می‌باشد. این هزینه‌ها برای کارفرما شامل هزینه سرمایه گذاری اولیه و هزینه‌های عملیات و نگهداری است. هر یک از این هزینه‌ها خود به زیرشاخه‌هایی تجزیه می‌شوند.

هزینه‌های قبل و حین اجرای کار شامل موارد زیر است:

تملک زمین و آماده‌سازی آن

مطالعات امکان سنجی و برنامه‌ریزی

طراحی معماری و مهندسی

اجرا، شامل مواد و مصالح‌، تجهیزات و نیروی کار

بازرسی کارگاهی

تامین مالی اجرا

بیمه و مالیات حین اجرا

هزینه بالاسری دفاتر کارفرما

تجهیزات و تسهیلاتی که در اجرا مشمول نشده است

بازرسی و آزمایش

و در سال‌های بعد، هزینه عملیات و نگهداری پروژه شامل موارد زیر است:

اجاره زمین (اگر مطرح باشد)

پرسنل عملیات

نیروی کار و مواد و مصالح جهت نگهداری و تعمیرات

نوسازی‌های دوره‌ای

بیمه و مالیات

تاسیسات جانبی (آب‌، برق‌، مخابرات و …)

هزینه‌های تامین مالی

سایر هزینه‌های کارفرما

کارفرمایان همواره علاقه مندند پروژه کمترین هزینه را متحمل شود. بنابراین کارشناسان طراحی و اجرا باید این امر را درنظر داشته‌باشند که با وجود اینکه هزینه‌های اجرایی جزو اصلی‌ترین هزینه‌ها می‌باشند ولی سایر هزینه‌های جانبی نیز در کل هزینه پروژه تاثیرگذار است. میزان هر یک از این هزینه‌ها به ماهیت‌، حجم، محل پروژه و مدیریت بستگی دارد.

پیش از بیان انواع هزینه و  طبقه بندی آن‌ها، بهتر است اشاره ای داشته باشیم به تعاریفی در یک پروژه:

اقلام کاری سیستم:

آن چیزهایی می باشند که در طول دوره ساخت پروژه اجرا می‌شوند و اساساً قرارداد پروژه برای انجام و اجرای آن‌ها منعقد گردیده‌است. ترکیب عملیاتی مانند آرماتوربندی، خاکبرداری، بتن ریزی، نصب، طراحی ،… با اقلام قابل تحویل پروژه مانند ساختمان‌ها، واحدها و … اقلام کاری سیستم را تشکیل می‌دهند. این اقلام قابل اندازه‌گیری، کنترل و سنجش می‌باشند . موارد زیر مثال‌هایی از این دست می‌باشند:

نصب و راه اندازی ماشین آلات کارخانه، بتن ریزی فونداسیون ساختمان، اجرای اسکلت فلزی ساختمان و … .

تعداد و سطح جزئیات اقلام کاری پروژه، با توجه به پروژه، نیازهای کاری مدیریت و توانایی محیط کاری پروژه هماهنگ با سیستم کنترل هزینه، بستگی دارد.

منابع مورد نیاز فعالیت‌ها:

منابع در هر پروژه به سه دسته نیروی انسانی، ماشین آلات و تجهیزات، مواد و صالح تقسیم می‌شوند:
هر یک از این سه دسته نیز خود شامل انواع بسیار متعددی می باشند:

– نیروی انسانی: کلیه کسانی که مستقیما در انجام یک فعالیت شرکت دارند، مانند مهندس، تکنسین، کارگر و … با انواع تخصص‌های مربوط، منابع نیروی انسانی مورد نیاز آن فعالیت به حساب می‌آیند.

– ماشین آلات و تجهیزات: کلیه ماشین آلات، دستگاه‌ها، تجهیزات، ابزار و وسایل مورد نیاز برای انجام یک فعالیت، مانند انواع ماشین‌آلات و دستگاه‌های راه‌سازی، خودروهای سبک و سنگین، دستگاه‌های صنعتی، انواع ابزارآلات و … از این نوع است. 
–  مواد و مصالح: هرگونه مواد اولیه، مواد نیم ساخته، قطعات اولیه، مجموعه‌ای از قطعات به هم مونتاژ شده، مصالح مصرفی و … را که مستقیما در انجام فعالیت‌ها به کار می‌روند، شامل می‌گردد. برای نمونه، مواد اولیه شیمیایی برای تولید انواع محصولات شیمیایی، قطعات اولیه مونتاژ شده برای تولید انواع محصولات صنعتی، مصالح مصرفی در انواع کارهای ساختمانی و ….
هیچ فعالیتی بدون استفاده از هیچ یک از این منابع انجام شدنی نیست و ترکیب این منابع برای انجام هر فعالیتی در یک پروژه ضروری است. در اینجا چند مثال ساده بیان می‌گردد:

– برای تسطیح زمین در پروژه احداث یک جاده به یک راننده بولدوزر با یک دستگاه بولدوزر و دو نفر راننده کامیون و دو دستگاه کامیون، فعالیت خاکبرداری و حمل آن را انجام می‌دهند. 

– فعالیت طراحی پروژه احداث یک سد خاکی، به یک مهندس مکانیک، یک نقشه‌کش، یک دستگاه کامپیوتر و نرم افزار مربوط و ملزومات اداری و نقشه‌کشی نیاز دارد.

حال می‌پردازیم به انواع هزینه:

هزینه مستقیم :

هزینه ایست که مستقیماً برای آن پول پرداخت می‌شود و مربوط است به کلیه منابعی که مستقیماً برای انجام فعالیت به کار می‌روند، مانند هزینه نیروی انسانی، ماشین‌آلات و تجهیزات و خرید مواد و مصالح.

هزینه مستقیم موارد زیر را شامل می‌شود:

هزینه نیروی انسانی: شامل هزینه کارگران و نیروهای کاری پروژه، به استثنای پرسنل فنی و مدیریتی می‌باشد . برای مثال؛ هزینه حقوق کارگرهای ساده، اپراتورهای ماشین آلات و پلانت‌ها، کارگران خدماتی، . .. نمونه هایی از این هزینه‌ها می‌باشند.

هزینه خرید کالا، مصالح و تجهیزات: منظور از “مصالح”، اقلام مصرفی پروژه از قبیل شن و ماسه، سیمان، آهن آلات و مانند این‌ و منظور از “کالا”، اجناس و اقلام مصرفی به غیر از مصالح می‌باشد. مانند لوازم التحریر، اقلام خوراکی، قطعات یدکی ماشین‌آلات و … . منظور از “تجهیزات” نیز، اقلامی می‌باشند که خریداری شده و در اجرای اقلام کاری پروژه، نصب شده و باقی می‌مانند. این موارد را نباید با تجهیزات پروژه که برای انجام کار مورد نیاز است (تجهیزات و پلانت‌ها، مثل سنگ شکن و بتن‌ساز) اشتباه گرفت .برای مثال، هزینه خرید پمپ، هزینه خرید تجهیزا ت ابزاردقیق و کنترلی، که در پروژه نصب شده، باقی می‌مانند، مواردی از این قبیل هزینه‌ها می‌باشند.

هزینه قراردادهای دست دوم: قراردادهایی که برای انجام بخشی از کار و یا تأمین و تهیه ماشین آلات، انجام خدمات و موارد این چنینی در پروژه منعقد می‌شود، قراردادهای دست دوم نامیده می‌شود.

هزینه مخارج عمومی: هزینه هایی هستند که مربوط به نوع خاصی از فعالیت نمی‌باشند و دارای ماهیتی عمومی هستند و در هیچ کدام از انواعی که تا کنون ارائه شده است، قرار نمی‌گیرند. هزینه‌هایی مانند حقوق پرسنل فنی و مدیریتی، هزینه صورت حساب‌های کارگاه مانند برق و تلفن، هزینه بیمه، مالیات، هزینه‌های رفت و آمد،… نمونه‌هایی از این دست هزینه‌ها می‌باشند.

هزینه غیر مستقیم:

هزینه ایست که مستقیماً برای آن پول پرداخت نمی‌شود و مستقیما در انجام یک فعالیت صرف نمی‌شوند و معمولاً به کل پروژه یا بخشی از پروژه (تعدادی از فعالیت‌ها) مربوط می‌گردد و برای هدایت، اجرا و راهبری کلی پروژه، به پروژه تحمیل می‌شوند. این هزینه‌ها باید بین فعالیت‌های مربوط به آن‌ها تقسیم شوند. مانند هزینه‌های مربوط به اخذ مجوزهای قانونی، اجاره محل، هزینه استهلاک دارایی های پروژه و … .

در واقع، هیچ هزینه‌ای ذاتاً مستقیم و یا غیرمستقیم نیست، بلکه محل هزینه و نوع هزینه شدن آن، هویت آن را مشخص می‌کند. هزینه‌هایی که قابل تخصیص دادن به اقلام کاری پروژه باشند، هزینه های «مستقیم» پروژه و هز ینه‌هایی که نمی‌توان آن‌ها را به اقلام کاری پروژه تخصیص داد، هزینه‌های «غیرمستقیم» یا «عمومی» پروژه را تشکیل می‌دهند.